Từ cây tre gần gũi đậm chất thôn quê, những người thợ của Xuân Lai đã sản xuất ra rất nhiều sản phẩm gia dụng bằng tre, đồ dùng trang trí có giá trị thẩm mỹ cao. Trong quá trình làm nghề người Xuân Lai còn nghĩ ra việc hun tre để tạo màu sắc tự nhiên. Nhờ vậy, nghề tre trúc hun khói ở Xuân Lai được xếp vào hàng “độc nhất vô nhị” trong các nghề truyền thống của Việt Nam.

Trong quá trình làm nghề những người thợ ở Xuân Lai đã nghĩ ra cách hun tre để tạo màu sắc tự nhiên

Những sản phẩm từ tre Xuân Lai phục vụ nhu cầu sử dụng trong nước và xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới

Những sản phẩm làm từ tre Xuân Lai không chỉ phục vụ nhu cầu sử dụng trong nước mà còn xuất khẩu ra nước ngoài như Nga, Nhật, Mĩ, Hàn Quốc, Ấn Độ… Trong số những sản phẩm đó, tranh tre hun khói là một sản phẩm độc đáo, nhận được sự ưa chuộng của khách hàng trong và ngoài nước.

Tranh tre hun khói Xuân Lai là một sản phẩm độc đáo, nhận được sự ưa chuộng của khách hàng trong và ngoài nước.

Màu sắc nâu hoặc đen bóng của tranh do kĩ thuật hun khói đặc biệt

Mỗi bức trang hun khói đều thể hiện sự tỉ mỉ, óc sáng tạo của người thợ

Nét độc đáo nhất của sản phẩm tranh tre Xuân Lai là màu sắc nâu hoặc đen bóng của tranh do kĩ thuật hun khói đặc biệt. Từ kinh nghiệm chọn tre đến hun khói và chế tác sản phẩm đều thể hiện sự tỉ mỉ, cầu kì và óc sáng tạo của người thợ. Tre nguyên liệu phải được ngâm kỹ dưới nước để bảo đảm độ bền và chống mọt. Trước khi vớt lên, tre được nắn thẳng, bào, đẽo hết mấu, đốt và xếp ngay ngắn vào lò rồi dùng rơm trộn đất sét để hun. Tuỳ vào sản phẩm mà thời gian hun ngắn hay dài tạo các mầu nâu sẫm hoặc đen bóng rồi sau đó mới chuyển sang chế tác sản phẩm.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Kỷ là một trong những người giữ nghề tranh tre hun khói ở Xuân Lai

Là một trong số ít những người đi đầu đưa tranh tre Xuân Lai đến với thị trường, nghệ nhân Nguyễn Văn Kỷ cho biết: Để làm một bức tranh tre rất kỳ công. Sau công đoạn hun khói tranh tre là công đoạn cạo tre để tạo hình bức tranh. Bước này đòi hỏi sự tinh tế, yêu nghệ thuật và sự đam mê của người thợ chế tác tranh tre. Người nghệ nhân sử dụng óc tưởng tượng sinh động để mang cái hồn, thần thái của con người và cảnh vật vào trong tranh tre.

Bước cạo tre đòi hỏi sự tinh tế, yêu nghệ thuật và sự đam mê của người thợ chế tác tranh tre

Những mảnh tranh giản dị chỉ có hai sắc vàng, nâu đen nhã nhặn dưới bàn tay khéo léo của người nghệ nhân được người thợ sử dụng kỹ thuật cạo tinh trên nền chất liệu tre hun đã trở thành những sản phẩm sinh động mang đầy tính nghệ thuật và phù hợp với nhu cầu tiêu dùng của người dân hiện nay. Do được xử lý đúng kỹ thuật, các sản phẩm từ tre trúc không những có giá trị sử dụng thực tế với nét mỹ thuật độc đáo mà còn có độ bền hàng trăm năm. Tất cả những yếu tố đó còn đem lại cho tranh tre Xuân Lai một phong cách giản dị, sang trọng nhưng đậm nét hoài cổ.

Hai sắc vàng, nâu đen nhã nhặn dưới bàn tay khéo léo của người nghệ nhân đã trở thành những sản phẩm sinh động mang đầy tính nghệ thuật

Chủ đề của tranh tre Xuân Lai cũng có những nét rất riêng

Chủ đề của tranh tre Xuân Lai cũng có những nét rất riêng. Theo nghệ nhân Nguyễn Văn Kỷ, hầu hết tranh tre Xuân Lai đều mượn chủ đề từ dòng tranh dân gian Đông Hồ như vinh hoa phú quý, tùng cúc trúc mai, tố nữ, bát tiên, làng quê Việt Nam… làm nội dung chính. Theo xu hướng phát triển của thị trường, có rất nhiều dòng tranh đa dạng, phong phú được làm từ các chất liệu khác nhau, nhưng không vì thế mà tranh tre Xuân Lai mất đi chỗ đứng của mình.

Tranh thường mượn chủ đề từ dòng tranh dân gian Đông Hồ để chế tác

Với sự yêu mến dòng sản phẩm tranh tre đậm hồn quê, người Việt đang góp phần bảo tồn và giữ gìn truyền thống làng nghề thủ công của dân tộc. Hiện nay, bên cạnh việc tập trung sản xuất, những năm qua, những nghệ nhân lành nghề như ông Nguyễn Văn Kỷ đã tiếp tục dạy nghề cho nhiều lớp thợ kế cận với mong muốn giữ gìn và phát huy nghề truyền thống của quê hương.