Song hành nhiều lợi ích

Tại cuộc họp Ban chỉ đạo dự án “Tăng cường sản xuất và sử dụng gạch không nung ở Việt Nam”, do Bộ Khoa học và Công nghệ cùng Bộ Xây dựng tổ chức vừa diễn ra tại Hà Nội, Tiến sĩ Nguyễn Quang Hiệp - Phó Vụ trưởng Vụ Vật liệu Xây dựng - Bộ Xây dựng cho biết, để sản xuất 1 tỷ viên gạch đất sét nung quy tiêu chuẩn sẽ tiêu tốn 1,5 triệu m3 đất sét, tương đương 75 ha đất nông nghiệp (độ sâu khai thác là 2m) và 150.000 tấn than, đồng thời thải ra khoảng 0,57 triệu tấn khí CO2 - gây hiệu ứng nhà kính và các khí thải độc hại khác gây ô nhiễm môi trường.

Năm 2020 nhu cầu vật liệu xây được dự báo khoảng 42 tỷ viên quy tiêu chuẩn. Nếu đáp ứng nhu cầu này hoàn toàn bằng gạch đất sét nung sẽ tiêu tốn khoảng 57- 60 triệu m3 đất sét, tương đương 2.800 - 3.000 ha đất nông nghiệp; tiêu tốn 5,3 - 5,6 triệu tấn than, đồng thời thải ra khoảng 17 triệu tấn khí CO2.

“Như vậy, để đáp ứng nhu cầu vật liệu xây tăng khoảng 10% - 12%/năm nếu chỉ sử dụng gạch đất sét nung sẽ tiêu tốn hàng nghìn ha đất nông nghiệp, hàng triệu tấn than mỗi năm” - Tiến sĩ Nguyễn Quang Hiệp nhấn mạnh và cho rằng, cần phải tăng tỷ lệ gạch không nung so với đất sét nung. Đây là xu hướng tất yếu của nhiều nước, trong đó có Việt Nam.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Quang Hiệp, lợi ích của việc sử dụng vật liệu xây không nung rất lớn. Đó là, tiết kiệm tài nguyên đất sét và diện tích canh tác nông nghiệp; tiết kiệm nhiên liệu, năng lượng, giảm khí thải; tiêu thụ một phần đáng kể phế thải từ các ngành khác, như: Nhiệt điện, luyện kim, khai khoáng, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và các chi phí xử lý phế thải.

Việc phát triển sản xuất vật liệu xây không nung cũng từng bước tận dụng các nguồn phế thải sẽ giảm ô nhiễm môi trường, tạo ra các sản phẩm xanh, công trình xanh. “Vì vậy, việc sử dụng vật liệu xây không nung trên thế giới đã có từ lâu với tỷ lệ sử dụng rất cao, một số nước trong khu vực như Thái Lan, Malaysia có mức sử dụng vật liệu xây không nung tới 70-80%” - Tiến sĩ Nguyễn Quang Hiệp nói.

Chính sách đã mở

Việc khuyến khích sản xuất, sử dụng gạch không nung đã được quy định trong nhiều chính sách như Chương trình phát triển vật liệu xây không nung theo Quyết định số 567/QĐ-TTg; Quyết định 1469/QĐ-TTg Quy hoạch tổng thể phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030; Thông tư số 13/2017/TT-BXD quy định sử dụng vật liệu xây không nung trong các công trình xây dựng; Chỉ thị số 10/CT-TTg tăng cường sử dụng vật liệu xây không nung và hạn chế sản xuất, sử dụng gạch đất sét nung…

Đặc biệt, với mục tiêu cắt giảm tỷ lệ tăng hàng năm mức phát thải khí nhà kính bằng việc tăng cường sản xuất, mua bán và sử dụng gạch không nung ở Việt Nam, từ năm 2014 - 2019, Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Xây dựng đã thực hiện Dự án “Tăng cường sản xuất và sử dụng gạch không nung ở Việt Nam” do Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) tài trợ từ nguồn vốn của Quỹ môi trường toàn cầu (GEF) và các nguồn đồng tài trợ khác với tổng kinh phí thực hiện: 38.880.000 USD.

Báo cáo kết quả thực hiện dự án, ông Đỗ Giao Tiến - Quản đốc Dự án Tăng cường sản xuất và sử dụng gạch không nung tại Việt Nam cho biết, thông qua việc triển khai dự án, khuôn khổ chính sách, tiêu chuẩn, quy chuẩn phát triển vật liệu xây không nung đã được nghiên cứu, hoàn thiện. Một số chính sách, tiêu chuẩn, quy chuẩn đã được ban hành góp phần từng bước loại bỏ các rào cản, cản trở để đưa gạch không nung được sử dụng rộng rãi trong các công trình xây dựng

Cũng trong khuôn khổ dự án, đã xây dựng 5 bộ tài liệu đào tạo; tổ chức 23 khóa đào tạo cho 1.680 học viên đến từ 63 tỉnh, thành phố về các chính sách và các tiêu chuẩn và quy chuẩn gạch không nung; thiết kế và xây dựng các công trình sử dụng gạch không nung; công nghệ sản xuất bê tông khí chưng áp; công nghệ sản xuất gạch bê tông cốt liệu…

Đặc biệt, dự án đã hỗ trợ cung cấp tài chính bền vững cho việc ứng dụng công nghệ sản xuất gạch không nung. Theo đó, cho vay 9 dự án vay ưu đãi với số vốn 121 tỷ đồng, cho vay 9 dự án vay trung - dài hạn với số vốn 66,5 tỷ đồng và 18 dự án vay ngắn hạn với số vốn 380 tỷ đồng.

“Tổng cộng đã có 36 doanh nghiệp vay vốn ưu đãi và thương mại để đầu tư và sản xuất gạch không nung với tổng nguồn vốn vay là 567,5 tỷ đồng” - ông Đỗ Giao Tiến chia sẻ, đồng thời cho hay, dự án đã hoàn thành 22 dự án trình diễn và nhân rộng với tổng công suất 1 tỷ viên gạch quy tiêu chuẩn đã góp phần trực tiếp và gián tiếp vào tăng thị phần gạch không nung lên 28%; tiết kiệm năng lượng 332.690 TOE; giảm phát thải khí nhà kính là: 1.816.590 tấn CO2.

Nâng cao sức cạnh tranh

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, Tiến sĩ Nguyễn Quang Hiệp cho rằng, nếu muốn đưa gạch không nung ứng dụng rộng rãi vào thực tế thì giá cả phải hấp dẫn và thông tin phải đến người sử dụng một cách đầy đủ. Theo Nghị định số 24a/2016/NĐ-CP quản lý vật liệu xây dựng đã có các ưu đãi đầu tư cho dự án sản xuất vật liệu xây không nung loại nhẹ (khối lượng thể tích không lớn hơn 1.000 kg/m3) có công suất cho một dây chuyền từ 50.000 m3/năm trở lên; dự án sản xuất gạch bê tông (gạch xi măng - cốt liệu) có công suất cho một dây chuyền từ 10 triệu viên quy tiêu chuẩn/năm trở lên.

Bên cạnh đó, còn được hưởng chính sách ưu đãi đầu tư theo quy định tại Khoản 1, Điều 15 và hỗ trợ đầu tư theo quy định tại Khoản 1, Điều 19 của Luật Đầu tư; được hỗ trợ chi phí chuyển giao công nghệ đối với các dự án đầu tư có chi phí chuyển giao theo quy định tại Điều 9 và Điều 39 của Luật Chuyển giao công nghệ… “Chính các ưu đãi này sẽ giúp hạ giá thành cho sản phẩm gạch không nung” - Tiến sĩ Nguyễn Quang Hiệp nói.

Theo PGS.TSKH Bạch Đình Thiên - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và ứng dụng vật liệu xây dựng nhiệt đới, Trường Đại học Xây dựng, để gạch không nung mà cụ thể là gạch bê tông đảm bảo chất lượng, chúng cần đảm bảo nguyên liệu: xi măng, cốt liệu, phụ gia khoáng, phụ gia hoá học và nước đảm bảo chất lượng; thành phần phối liệu hợp lý đảm bảo mác thiết kế; quá trình trộn với độ đồng nhất cao; tạo hình trên thiết bị rung ép được lèn chặt tốt; độ đồng đều các viên gạch trong một lần ép cao; được bảo dưỡng trong môi trường ẩm bão hoà đến khi ổn định thể tích.

Hiện nay, có 3 dây chuyền sản xuất gạch bê tông công nghệ tiên tiến, công suất lớn đã đầu tư gồm: Nhà máy gạch bê tông của Công ty Tân Thành 9 Thanh Hoá; Nhà máy gạch bê tông thuộc Công ty Trần Châu, Hà Tĩnh; Nhà máy gạch không nung Đại Dũng Xanh, TP. Hồ Chí Minh. Tại ba nhà máy này mỗi ca sản xuất chỉ từ 3-5 nhân viên. Quy trình công nghệ sản xuất gạch bê tông tại các nhà máy này, đặc biệt là quy trình bảo dưỡng được kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo chất lượng gạch ổn định.

“Với việc dùng các dây chuyền hiện đại và sản xuất với năng suất cao, giá thành gạch không nung sẽ rẻ và cạnh tranh được với gạch đất sét nung” - PGS.TSKH Bạch Đình Thiên khẳng định và cho biết thêm, cơ chế chính sách đang cởi trói cho gạch không nung, ví dụ TP.Hồ Chí Minh, Hà Nội, 100% các công trình được đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước phải sử dụng gạch không nung. Trong thời gian tới, chúng ta cần đẩy mạnh tuyên truyền để gạch không nung được đón nhận nhiều hơn trong cuộc sống.