Sinh sống lâu đời trên vùng đất Hà Giang, đồng bào dân tộc Lô Lô hình thành và lưu giữ một kho tàng văn hóa truyền thống đa dạng, đặc sắc, trong đó phong tục thờ cúng tổ tiên là một nghi lễ độc đáo trong hệ thống các phong tục, nghi lễ cổ truyền, nó phản ánh sinh động bản sắc văn hóa của đồng bào Lô Lô nơi vùng đất địa đầu Tổ quốc.

Cúng tổ tiên kết nối cộng đồng của đồng bào Lô Lô

Trong những sinh hoạt dân gian thì lễ cúng tổ tiên là nghi lễ quan trọng của người Lô Lô. Theo phong tục, khi gia đình có người chết từ 3 - 4 năm, người con trưởng trong gia đình sẽ lập bàn thờ tổ tiên và rước hồn lên bàn thờ, lập bài vị để thờ cúng. Các gia đình Lô Lô thường lập bàn thờ tổ tiên ở sát vách của gian giữa, đối diện cửa chính, có những hình nhân bằng gỗ, được cắm hoặc cài ở vách phía trên bàn thờ để tượng trưng cho linh hồn tổ tiên.

Lập bàn thờ tổ tiên ở sát vách của gian giữa

Chuẩn bị lễ vật trong lễ cúng tổ tiên

Lễ vật chính trong lễ cúng là 1 đầu lợn, 1 con gà, 3 chén rượu, xôi, hoa quả, tiền vàng.... sau đó gia chủ mời thầy cúng và chuẩn bị các điều kiện cần thiết để làm lễ. Thầy cúng làm thủ tục cúng trước sự chứng kiến của dòng họ và cộng đồng để báo cáo mời tổ tiên về dự lễ và hưởng lễ vật do con cháu dâng lên. Cúng tổ tiên cũng là dịp để đồng bào Lô Lô chào đón năm mới, cầu cho mưa thuận, gió hòa, bà con dân bản, gia đình dồi dào sức khoẻ, không ốm đau bệnh tật và nhà nhà, mọi người sống đoàn kết, hạnh phúc.

…trước sự chúng kiến của dòng họ, cộng đồng

Thầy cúng thực hiện nghi lễ …

Nghi thức đánh trống đồng trong lễ cúng tổ tiên

Sau nghi lễ cúng tổ tiên, nghi thức đánh trống được tiến hành. Trống trong lễ cúng là trống đồng, đây là bảo vật linh thiêng của cộng đồng, luôn có đôi, chiếc trống đồng cái (giảnh đú) luôn là chiếc trống to, còn trống đực (giảnh kê) là chiếc trống nhỏ hơn. Đôi trống chỉ được đem ra đánh khi có lễ hội lớn trong cộng đồng, dòng tộc. Tiếng trống đồng cũng báo hiệu lễ cúng đã hoàn thành, bà con Lô Lô vui mừng nhảy múa trong tiếng trống rộn rã khắp thôn bản.

Đồng bào Lô Lô luôn có quan niệm “Mọi vật có thể đổi thay theo năm tháng, nhưng giá trị bản sắc văn hóa không thể phai mờ” vì vậy họ luôn gìn giữ những nét riêng vốn có, truyền thụ lại những phong tục, tập quán cho con cháu trong gia đình, dòng họ. Lễ cúng tổ tiên là nghi lễ mang tính thiêng liêng, cùng với trống đồng, điệu nhảy, điệu múa, trang phục... tất cả đều đặc sắc, độc đáo đầy chất nghệ thuật của riêng đồng bào dân tộc Lô Lô.